Page 13 - Dnevna doza broj 20

DnevnaDoza

Dopaminergički putevi u

kontekstu shizofrenije i

primjene antipsihotika

Postoji nekoliko neurotransmisijskih teorija nastanka shizofrenije i to: dopaminska, glutamatna, koja
je svojevrsna nadopuna dopaminske teorije i serotoninska teorija. Ovom prilikom ćemo se osvrnuti iskustva ljekara

isključivo na dopaminsku, budući da je jedna od najviše proučavanih i za koju ima najviše dokaza.

Autor: Dr. Vedran Beširević, specijalizant psihijatrije,
JU Zavod za medicinu rada Kantona Sarajevo

hizofrenija je jedno od najče- ranju. Pregled simptoma prikazan
šće spominjanih psihijatrij- je u tabeli 1.
skih oboljenja. Predstavlja ra-
Szvojni duševni poremećaj koji Neurotransmisijske
se sastoji od multidimenzionalnog
skupa simptoma, koji zajedno do- teorije nastanka
vode do poremećaja u sveuku- shizofrenije –
pnom socijalnom i profesionalnom dopaminska teorija
funkcioniranju. Kod većine obolje-
lih shizofrenija ima hroničan tok, uz Shizofrenija je uzrokovana multi-
epizode pogoršanja, međutim, kod faktorijalno, jer u nastanku i razvo-
dijela bolesnika i u slučaju da se sa ju shizofrenije učestvuju biološki,
liječenjem započne dovoljno rano, psihološki i socijalni faktori. Naj-
može doći i do oporavka koji omo- vjerovatnije je da se shizofrenija
gućava normalan život. razvija kod genetski predisponira-
nih pojedinaca, koji budu izloženi
Epidemiologija stresnim i okolišnim faktorima. Ta-
kav koncept pretpostavlja osjetlji-
Shizofrenija pogađa sve ljude, ne- vost pojedinca i naziva se dijateza
zavisno od mjesta ili vremena pre- – stres model. Postoji nekoliko ne-
bivališta. Incidencija joj je viša u urotransmisijskih teorija nastanka
urbanim, nego u seoskim područ- shizofrenije i to: dopaminska, glu-
jima. Iako se još ne zna radi li se o tamatna, koja je svojevrsna nado-
uzroku ili posljedici, shizofrenija puna dopaminske teorije i sero-
češće pogađa osobe nižeg socio- toninska teorija. Ovom prilikom
ekonomskog statusa. Incidenci- ćemo se osvrnuti isključivo na do-
ja shizofrenije iznosi 10 do 40 na paminsku, budući da je jedna od
100.000 ljudi u jednoj godini, a ži- najviše proučavanih i za koju ima
votna se prevalencija kreće od 0,5 najviše dokaza. Naime, dopamin-
do dva posto. Kod muškaraca naj- ska hipoteza ističe povećanu ak- se pruža pet dopaminskih puteva: u ventralnom strijatumu. Izme-
češće nastupi u dobi od 15. do 24. tivnost dopaminergičkog sistema mezolimbički, mezokortikalni, tu- đu ostalog, odgovoran je za mo-
godine, dok se kod žena najčešće u mezolimbičkom putu (i to po- beroinfundibularni, nigrostrijatal- tivaciju, nagradu, zadovoljstvo. U
pojavi između 20. i 29. godine. Po- vezuje sa pozitivnim simptomima ni i talamički dopaminski put. Prva shizofreniji je transmisija dopami-
jedina istraživanja upućuju na ne- shizofrenije) te sniženu aktivnost četiri puta smatraju se važnima u na u mezolimbičkom putu poveća-
što češću pojavnost shizofrenije mezokortikalnog puta (što se, opet, razvoju i liječenju shizofrenije, dok na. Kao rezultat javljaju se pozitivni
kod muškaraca. povezuje sa negativnim simptomi- uloga talamičkog puta još uvijek simptomi shizofrenije. Hiperaktiv-
ma). Dopamin ima ključnu ulogu nije u potpunosti razjašnjena. Me- nost mezolimbičkih dopaminskih
u brojnim funkcijama centralnog zolimbički i mezokortikalni put više neurona može imati ulogu u agre-
Simptomi shizofrenije, nervnog sistema, poput voljnih su vezani uz simptome shizofrenije sivnim i hostilnim simptomima

petodimenzionalni pokreta, spavanja, dnevnog ritma, kao oboljenja, dok su nigrostrijatal- shizofrenije.
pristup aktivnosti, ponašanja, uzimanja ni i tuberoinfundibularni put važni
hrane, doživljaja nagrade, donoše- kada su u pitanju nuspojave koje Mezokortikalni put
Simptomi shizofrenije se u po- nja odluka, radne memorije, uče- nastaju prilikom liječenja antipsi-
sljednje vrijeme dijele u pet grupa nja, motivacije, pažnje, afekta te hoticima. Mezokortikalni put šalje projekcije
(dimenzija): pozitivni, negativni, hormonalne regulacije. Dopamin, od ventralnog tegmentalnog po-
kognitivni, simptomi iz spektra po- kateholamin, proizvodi se u neu- dručja moždanog debla do pre-
remećaja raspoloženja te agresiv- ronima koji su smješteni u speci- Mezolimbički put frontalnog korteksa. Dva su dije-
ni/hostilni simptomi. Svi zajedno fičnim dijelovima mozga, kao što Mezolimbički put šalje svoje pro- la prefrontalnog korteksa bitna za
dovode do poremećaja u socijal- su npr. substantia nigra ili ventral- jekcije iz ventralnog tegmental- shizofreniju: dorzolateralni, odgo-
nom i profesionalnom funkcioni- no tegmentalno područje, iz kojih nog područja u nucleus accumbens voran za negativne i kognitivne
13

13. 10. 2022. 11:17:04
13-14-15 - ISKUSTVA LJEKARA - Shizofrenija.indd 3
13-14-15 - ISKUSTVA LJEKARA - Shizofrenija.indd 3 13. 10. 2022. 11:17:04