Page 14 - Dnevna doza broj 20
P. 14
DnevnaDoza
simptome, i ventromedijalni, od- čenje shizofrenije i drugih psiho- ceptora antipsihotikom, razlikuje- pin i drugi). Osnovni mehanizam
govoran za negativne i afektivne tičnih poremećaja poput bipo- mo snažne antagoniste, kod kojih djelovanja tipičnih antipsihotika je
simptome. U shizofreniji je dopa- larnog poremećaja i depresije sa je zasićenost D2-receptora visoka, blokada dopaminskih D2-recepto-
minska transmisija u mezokorti- psihotičnim simptomima, dok su čak i do 80 posto, slabe antago- ra. Profil receptora na koje se vežu
kalnom putu snižena. se antipsihotici novije generaci- niste, kod kojih zasićenost D2-re- je histamin 1, alfa 1 i muskarinski 1
je pokazali efikasnima i kao au- ceptora nije veća od 60 posto te receptor. Vezujući se na navedene
Nigrostrijatalni put gmentacija antidepresivu u lije- parcijalne agoniste. Od ovog svoj- receptore, mogu dovesti do odre-
đenih nuspojava, pa tako bloka-
stva zavisi i terapijski odgovor, ali
čenju velike depresivne epizode.
Projicira nervna vlakna od supstan- Svoj primarni mehanizam djelova- i potencijal za pojavu nuspojava. da H1 može dovesti do povećanja
iskustva ljekara
tia nigra do bazalnih ganglija (stri- nja ostvaruju blokadom dopamin- Smatra se da je potrebna zasiće- tjelesne težine i sedacije, blokada
jatum). Čini dio ekstrapiramidnog skih D2-receptora, ali djeluju i na nost D2-receptora od 60 posto da alfa 1 do ortostatske hipotenzije,
nervnog sistema koji je odgovoran druge neurotransmitorske siste- bi se dobio terapijski odgovor, od- hipotenzije, a moguća je i poja-
za motoriku. U shizofreniji, kod ne- me, kao što su serotoninski, hista- nosno da se kod zasićenosti D2-re- va prijapizma. Blokada M1 može
liječenih pacijenata, nigrostrijatal- minski, adrenergički i holinergički ceptora veće od 80 posto razvija dovesti do suhoće kože i sluznica,
ni put može ostati relativno oču- sistem. Osim toga, imaju posredni potencijal za ekstrapiramidne nu- konstipacije te povećanog umora.
van, a nivo dopamina “normalan”. učinak na GABA-u i glutamatni si- spojave (EPS). Upravo se zato zasi- Tipični antipsihotici imaju snažan
Nedostatak dopamina uzrokuje stem, a u konačnici i na ekspresiju ćenost D2-receptora od 60 do 80 afinitet za dopaminske receptore
poremećaje pokreta (Parkinso- brojnih gena. posto naziva „terapijski prozor“. te zbog toga u nigrostrijatalnom
nova bolest, akatizija, distonija...). Antipsihotici različito djeluju na Kod drug-naive osoba i starije po- putu mogu dovesti do ekstrapira-
Hronična blokada D2-receptora D2-receptore. Jedno od bitnih pulacije potrebno je prilagoditi midnih nuspojava. Djeluju na po-
može rezultirati hiperkinetičkim svojstava očituje se u različitom antipsihotik i za postizanje terapij- zitivne simptome shizofrenije, ali
poremećajem pokreta, što se na- afinitetu prilikom vezanja za D2-re- skog odgovora često su potrebne imaju slab učinak na negativne
ziva lijekovima inducirana tardiv- ceptore, a iskazuje se konstantom niže doze i niža zasićenost D2-re- simptome, a ponekad ih čak mo-
na diskinezija. inhibicije (Ki). Što je Ki niži, to je afi- ceptora kako bi se izbjegao EPS. gu i potaknuti.
nitet vezanja za D2-receptore viši, Atipični antipsihotici pokazuju
Tuberoinfundibularni i obratno. Tipičan prototip antipsi- Podjela antipsihotika selektivniji afinitet za mezolim-
hotika sa niskim Ki jeste halope-
bičke dopaminske receptore i afi-
put ridol ili aripiprazol, dok visoki Ki Uopšteno gledajući, antipsihoti- nitet prema 5-HT2-receptorima,
Projicira nervna vlakna od hipota- pokazuju kvetiapin i klozapin. Ge- ke možemo podijeliti u dvije gru- zbog čega uzrokuju mnogo ma-
lamusa do hipofize. U normalnim neralno, svi antipsihotici djeluju na pe, tipične (haloperidol, promazin, nje nuspojava, naročito onih iz
okolnostima (osim nakon porođa- postsinaptički neuron. flufenazinhlorid) i atipične (kloza- sfere ekstrapiramidnih te djeluju
ja) ovi neuroni inhibiraju otpušta- U zavisnosti od zasićenosti D2-re- pin, olanzapin, risperidon, kvetia- podjednako na pozitivne i nega-
nje prolaktina. Povišene vrijedno- tivne simptome shizofrenije. Me-
sti dopamina utiču na snižavanje đutim, većina uzrokuje metabo-
nivoa prolaktina, i obratno, sniže- Tri generacije antipsihotika lički sindrom. Također, uočeno je
ne povećavaju njegov nivo. Povi- da antipsihotici poput risperidona
šene vrijednosti prolaktina dovo- Danas se koristi i podjela antipsi- olanzapin, kvetiapin/KVEPIN®, povećavaju rizik od pojave hiper-
de do amenoreje i galaktoreje, kao hotika bazirana na vremenskom asenapin, zotepin, risperidon, prolaktinemije, dok, recimo, poje-
i do seksualne disfunkcije u nekim slijedu pojavljivanja pa razliku- paliperidon, ziprasidon, iloperi- dini pacijenti koji u terapiji uzima-
slučajevima. jemo antipsihotike prve gene- don, lurasidon, sertindol). Otkri- ju klozapin razvijaju kliničku sliku
racije (hlorpromazin, sulpirid/ ćem aripiprazola (LUMINEL®), agranulocitoze.
Antipsihotici BOSNYL®, perfenazin, flufena- kao parcijalnog D2-agonista, Ova podjela na tipične i atipične
zin, promazin, levomepromazin, možemo govoriti o trećoj gene- antipsihotike u mnogim dijelovi-
Antipsihotici su prva linija far- zuklopentiksol) i antipsihoti- raciji antipsihotika, u koju spada ma ne zadovoljava kliničku istinu
makološkog liječenja psihotičnih ke druge generacije (klozapin, i kariprazin. pa možemo koristiti podjelu za-
poremećaja. Indicirani su za lije- snovanu na kliničkom profilu an-
tipsihotika.
Tabela 1. Simptomi shizofrenije – petodimenzionalni pristup Tako da razlikujemo:
1. Selektivne dopaminske antago-
niste (sDA): sulpirid i amisulprid.
POZITIVNI SIMPTOMI NEGATIVNI SIMPTOMI 2. Snažne blokatore DA-receptora
- Sumanutosti - Afektivna tupost (DA-antagonisti): haloperidol i
flufenazin.
- Halucinacije - Alogija-osiromašen govor 3. Serotoninsko-dopaminske anta-
- Smeteni/dezorganizirani - Avolicija-nedostatak motivacije goniste (SDA, blokada 5-HT2-re-
govor i ponašanje - Anhedonija-nedostatak interesa i užitaka ceptora prevladava nad bloka-
- Abulija dom DA-receptora): risperidon,
- Emocionalno povlačenje paliperidon.
4. Multireceptorske antagoniste
(MARTA): klozapin, olanzapin,
Poremećaj u socijalnom kvetiapin.
i profesionalnom funkcionisanju 5. Dopaminske parcijalne agoniste
(DPA): aripiprazol.
KOGNITIVNI SIMPTOMI SIMPTOMI POREMEĆAJA RASPOLOŽENJA Nuspojave liječenja
- Poremećaj pažnje - Sniženo raspoloženje antipsihoticima – ekstra-
- Pamćenje - Suicidalnost piramidalni simptomi
- Izvršne funkcije (npr. apstrak- - Osjećaj bezizlaznosti Kao i svi lijekovi, i antipsihotici
tno mišljenje) imaju neželjene efekte. Antipsi-
AGRESIVNO-HOSTILNI SIMPTOMI hotici prve generacije mogu kod
- Agresivnost, hostilnost, impulsivnost nekih bolesnika izazvati nuspoja-
ve kao što su suhoća usta i sluzni-
14
13. 10. 2022. 11:17:04
13-14-15 - ISKUSTVA LJEKARA - Shizofrenija.indd 4
13-14-15 - ISKUSTVA LJEKARA - Shizofrenija.indd 4 13. 10. 2022. 11:17:04
